المُشْتَقَّات : นามที่แปลงรูปมาจากคำกริยา (1) ~ เอกภาษาอาหรับ ม.อ. ปัตตานี

ภาษาอาหรับมีลักษณะที่โดดเด่นกว่าภาษาอื่นอยู่อย่างหนึ่ง ตรงที่สามารถนำคำกริยาคำใดคำหนึ่งมาดัดแปลงให้เกิดความหมายใหม่ๆ ได้นับสิบคำ อาทิเช่น (กิน) أكل สามารถนำคำนี้มาแปลงเป็นผู้กิน آكِل , สิ่งที่ถูกกิน مأكول , เวลากิน, คนรักการกิน, จะกิน, จงกิน ฯลฯ โดยรากศัพท์เดิม คือ أ ك ل สามอักษรไว้ เเล้วมาเปลี่ยนแปลงรูปคำใหม่ก็จะเกิดความหมายใหม่ โดยคำที่แปลงมาจากรูปศัพท์เดิมเรียกว่า مُشْتَقَّات ซึ่งแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ ดังนี้

นามผู้กระทำ إسم الفاعل คือนามที่แปลงมาจากกริยาเพื่อให้มีความหมายเป็นผู้กระทำ หากคำกริยามี 3 อักษร นามผู้ถูกกระทำจะอยู่ในตาชั่ง فَاعِلٌ เช่น

คำกริยา 3 อักษร	นามผู้กระทำ	ความหมาย
كَتَبَ	كَاتِبٌ	ผู้เขียน
دَخَلَ	دَاخِلٌ	ผู้เข้า
حَفَظَ	حَافِظٌ	ผู้จดจำ

** หากเป็นคำกริยาใดที่มีอักษรอะลิฟ ا อยู่ตรงกลางให้เปลี่ยนเป็นฮัมซะฮฺ (ء) เช่น

คำกริยา 3 อักษร	นามผู้กระทำ	ความหมาย
قَال	قَائِلٌ	ผู้กล่าว
سَارَ	سَائِلٌ	ผู้เดิน
لامَ	لائِمٌ	ผู้ตำหนิ
صَامَ	صَائِمٌ	ผู้ถือศีลอด

** หากคำกริยาใดมี ى ، ا อยู่ท้ายก็ให้ตัดทิ้งเสีย เช่น

คำกริยา 3 อักษร	นามผู้กระทำ	ความหมาย
جَرَى	جَارٍ	ผู้วิ่ง
دَعَا	دَاعٍ	ผู้เชิญชวน
هَدى	هَادٍ	ผู้นำทาง

** หากคำกริยาใดมีชัดดะฮฺ ّ ก็ให้คงชัดดะฮฺไว้ดังเดิม เเต่ให้ลากเสียงยาว เช่น

คำกริยา 3 อักษร	นามผู้กระทำ	ความหมาย
دَلَّ	دَالٌّ	ผู้บ่งชี้
ضَلَّ	ضَالٌّ	ผู้หลงทาง
مَدَّى	مَادٌّ	ผู้ยื่น

** หากคำกริยามี 4 อักษรหรือมากกว่าทำได้โดยการเปลี่ยนอักษรมุฎอร่ออะฮฺ أ ، ن ،ي ، ت จากกริยาปัจจุบันกาลเป็น มีมมัฎมูมะฮฺ مُـــ เเละใส่สระกัสเราะฮฺ ก่อนอักษรสุดท้าย เช่น

คำกริยา 3 อักษร	นามผู้กระทำ	ความหมาย
يَجْتَمِعُ	مُجْتَمِعٌ	ผู้ร่วมประชุม
يَمْتَنِعُ	مُمْتَنِعٌ	ผู้หักห้าม
يُقَاتِلُ	مُقَاتِلٌ	ผู้สู้รบ